Potrzeba swobody działania pojawia się i kształtuje w człowieku już w wieku przedszkolnym w procesie samorozwoju oraz w relacjach z innymi ludźmi. Pierwsze lata szkoły to zatem doskonały moment na wspieranie twórczej aktywności i budowanie poczucia, że zdanie i działania ucznia są ważne i mają znaczenie.

To niezbędny i niezwykle istotny czynnik rzutujący na ogólny rozwój młodego człowieka. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że dziecko buduje w ten sposób poczucie własnej wartości.

Psycholog Mirosław Koft zauważa również, że poczucie sprawstwa ma wpływ na rozwinięcie m.in. asertywności, umiejętności manifestowania spontanicznych zachowań, pozytywnego myślenia i nastawienia, lojalności i ufności wobec siebie, dociekliwości, skłonności do próbowania alternatywnych rozwiązań².

• Możliwość wyboru - dzieci powinny mieć jak najczęściej możliwość dokonania wyboru. Może to dotyczyć np. metody realizacji projektu, celów wycieczki, sposobu nauki, spędzania przerwy czy metody rozwiązywania zadań. Uczniowie ćwiczą w ten sposób podejmowanie decyzji.
• Pytania do klasy - dzieci mogą wyrazić swoje zdanie np. na temat preferowanych metod nauki. Atrakcyjna i odpowiednio dostosowana forma przekazywania oraz przyswajania wiedzy podnosi efektywność nauki.
• Ustalanie celów i kryteriów - warto określić z uczniami cele zajęć oraz kryteria sukcesu. Takie działania zwiększają zaangażowanie dzieci w naukę, uczą manifestowania swoich potrzeb, a także zwiększają odpowiedzialność za proces uczenia.

Szkoła to społeczny mikroświat, w którym każdy głos ma znaczenie. Nie powinna i nie może funkcjonować bez aktywności uczniów, bo - podobnie jak demokracja - wymaga zaangażowania całej zbiorowości.

W tym specyficznym środowisku dzieci od najmłodszych lat uczą się planowania, współpracy i odpowiedzialności za podjęte decyzje. Warto więc umożliwić młodym ludziom wdrożenie ich pomysłów i inicjatyw na gruncie szkolnym. Taka samodzielność pozwoli im zbudować odpowiedni obraz siebie, a także nauczy dostrzegania, analizowania i rozumienia swojego wpływu na świat wokół. Jak tego dokonać?

Przede wszystkim pytać, dawać jak najczęściej możliwość wyboru i wspólnie ustalać kryteria i cele, np. wycieczek. Równowaga między zasadami a wolnością działania pozwoli na stworzenie warunków, w których dzieci będą mogły się rozwijać nie tylko naukowo, ale i społecznie, kulturalnie oraz sportowo.